Notariusz jest prawnikiem, powołanym przez Ministra Sprawiedliwości, upoważnionym do sporządzania aktów notarialnych i dokonywania odpowiednich czynności notarialnych. Jego działalność reguluje ustawa z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie, zgodnie z którą notariusz jest osobą zaufania publicznego korzystającą z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
Do obowiązków notariusza należy między innymi sporządzanie różnego rodzaju aktów notarialnych, aktów poświadczenia dziedziczenia, spisywanie protokołów, poświadczanie podpisów i odpisów dokumentów, oraz wydawanie wypisów, odpisów i wyciągów aktów notarialnych. Warto wiedzieć, że umowy dotyczące zbycia i nabycia nieruchomości dopiero po sporządzeniu przez notariusza nabierają mocy prawnej.
Notariusz zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy okoliczności dokonania czynności oraz ochrony interesów stron czynności.
U notariusza można złożyć w depozycie papiery wartościowe, różnego rodzaju dokumenty oraz dane na nośnikach – ale przede wszystkim sumy pieniężne w związku z dokonywanymi czynnościami (np. cena sprzedaży).
Notariusz zajmuje się również sprawami związanymi z dziedziczeniem: potwierdza dziedziczenie w akcie poświadczenia dziedziczenia lub europejskim poświadczeniu spadkowym, a także spisuje umowy darowizny lub testamenty i umowy o dział spadku. Testament sporządzony notarialnie jest bardzo trudny do podważenia.
Notariusz sporządza również umowy majątkowe małżeńskie, w tym rozdzielności majątkowej czy podziału majątku wspólnego.
Notariusz wykonuje również czynności związane z powołaniem i odwołaniem zarządcy sukcesyjnego przedsiębiorstwa osoby fizycznej, spisywaniem protokołów oraz sporządzaniem odpisów ważnych dokumentów.
Wydatki ponoszone u notariusza obejmują nie tylko jego wynagrodzenie związane z wykonywaniem przez niego czynności notarialnych. Największa część to pobierane przez niego i przekazywane dalej odpowiednim organom: podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, opłata sądowa, opłata za wpis do Rejestru Spadkowego.
Taksa notarialna regulowana jest przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, i jest powiększona o należny podatek VAT.
Akt notarialny jest dokumentem urzędowym potwierdzającym dokonanie określonej czynności prawnej. Akt powinien zawierać, złożone ustnie przez strony, oświadczenia woli. Powinien być odczytany przez notariusza, bądź inną osobę, ale w jego obecności.
Tryb sporządzania i postępowania z aktami notarialnymi określają, art. 91-95 ustawy Prawo o notariacie.
Podział majątku może zaistnieć w przypadku ustania małżeństwa przez rozwód lub śmierć jednego z małżonków – ale również w wyniku separacji, podpisania umowy majątkowej małżeńskiej (intercyzy), ubezwłasnowolnienia małżonka oraz w momencie ogłoszenia upadłości. W chwili, gdy majątek wspólny obejmuje nieruchomości, prawa własnościowe do lokalu, prawa do wieczystego użytkowania gruntu lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – umowa musi być sporządzona u notariusza w formie aktu notarialnego. Podstawą przeprowadzenia podziału majątku u notariusza jest dobrowolna wola obu stron i wspólne ustalenia, dzięki czemu taką umowę można sporządzić już w ciągu kilku dni. W takim przypadku notariusz sporządza umowę podziału majątku wspólnego.
Testament jest dokumentem zawierającym rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci i może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy. Kwestie z nim związane reguluje Kodeks cywilny.
Wyróżnia się trzy rodzaje testamentów zwykłych – notarialny, własnoręczny oraz allograficzny.
Testament notarialny spisuje notariusz i wtedy przybiera on formę aktu notarialnego. Notariusz ma prawo i obowiązek ocenić stan zdrowia spadkodawcy i w przypadku wątpliwości co do jego poczytalności odmówić sporządzenia dokumentu. Jest to najlepsze zabezpieczenie realizacji ostatniej woli spadkodawcy, ponieważ testament taki jest niezwykle trudno podważyć. Notariusz ma także obowiązek wyjaśnić spadkodawcy wszelkie wątpliwości prawne związane z planowaną treścią testamentu. Trzeba też pamiętać o tym, że testament z zapisem windykacyjnym może być sporządzony wyłącznie w formie aktu notarialnego.
Testament własnoręczny jest najprostszym i najszybszym sposobem sporządzenia testamentu – musi być napisany w całości odręcznie przez spadkodawcę, a na końcu przez niego podpisany.
Testament allograficzny może być rozwiązaniem w momencie, gdy spadkodawca ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie własnoręcznie spisać testamentu. Taki dokument zostaje ręcznie spisany przez określonego w Kodeksie cywilnym urzędnika w obecności spadkodawcy i dwóch świadków, a na koniec podpisany przez obecnych.
Akt poświadczenia dziedziczenia potwierdza nabycie spadku i odnosi się do dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Dokument ten jest wskazaniem spadkobierców danego spadkodawcy i przysługujących im udziałów w spadku oraz wskazaniem osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Zanim notariusz spisze akt poświadczenia dziedziczenia, musi przygotować protokół dziedziczenia – podczas jego spisywania muszą być obecne wszystkie osoby, będące spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi.
Potrzebne dokumenty to przede wszystkim: odpis aktu zgonu spadkodawcy i odpisy aktów stanu cywilnego wymienionych osób.
Europejskie poświadczenie spadkowe jest dokumentem, który reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) numer 650/2012 z dnia 04 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.
Europejskie poświadczenie spadkowe potwierdza prawa do spadku lub do poszczególnych przedmiotów spadkowych, które przysługują spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnemu czy wykonawcy testamentu, wszystkim łącznie lub każdemu z nich z osobna.
Podstawą do ubiegania się o wydanie takiego aktu jest wystąpienie elementu międzynarodowego w sprawie spadkowej, a dokładniej konieczność wykorzystania tego dokumentu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej stosującym rozporządzenie. Europejskie poświadczenie spadkowe można sporządzić w sytuacji, gdy śmierć spadkodawcy nastąpiła po 16 sierpnia 2015 roku oraz brak jest sporności w danej sprawie spadkowej.
Zachowek to uprawnienie stojące na straży ochrony najbliższych osób zmarłego. Zachowek upoważnia bliskich krewnych spadkodawcy do zażądania wypłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do majątku spadkowego. Uprawnionymi do zachowku są: współmałżonek, zstępni (potomkowie), rodzice, którzy byliby uprawnieni do dziedziczenia ustawowego.
Powołując się na Kodeks cywilny, w pierwszej kolejności powołani do spadku są zstępni zmarłego oraz jego małżonek. W chwili, gdy brak jest zstępnych, to powołani do spadku są jego małżonek i rodzice.
Wysokość zachowku oblicza się na podstawie ułamkowego udziału w spadku danej osoby oraz tzw. substratu zachowku.
Księga wieczysta to dokument, przedstawiający stan prawny nieruchomości i jej ewentualne obciążenia. Dzięki niej można wiarygodnie ustalić, komu i jakie przysługują prawa do nieruchomości.
Do czego potrzebny jest odpis księgi wieczystej? Odpis przydaje się w przypadku starania się o kredyt lub w chwili sprzedaży nieruchomości.
Wniosek o założenie księgi wieczystej może złożyć notariusz, jeżeli wynika to z treści aktu notarialnego – np. nastąpiło odłączenie nieruchomości lub ustanowienie odrębnej własności lokalu, albo czynność notarialna dotyczy nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, dla których nie była prowadzona księga wieczysta.
Notariusz składający wniosek zadba w takiej sytuacji o prawidłowe złożenie wniosku i wskaże wymagane w danej sytuacji dokumenty potrzebne do założenia księgi wieczystej. Zazwyczaj są nimi (oryginały lub odpisy):
• wypis z rejestru gruntów oraz wyrys z mapy ewidencyjnej (tu powinna być zawarta informacja – „dokument przeznaczony dla dokonania wpisu w księdze wieczystej”) – dla nieruchomości gruntowej,
• wypis z kartoteki lokali oraz zaświadczenie o samodzielności lokalu wraz z rzutem lokalu – dla nieruchomości lokalowej,
• dokument poświadczający prawo własności obecnego właściciela nieruchomości lub potwierdzający komu przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (np. akt notarialny lub postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku).
Przygotowany wniosek notariusz składa elektronicznie do wydziału ksiąg wieczystych sądu rejonowego, w którego obszarze położona jest konkretna nieruchomość.
Depozyt notarialny to nic innego jak notarialne zabezpieczenie zapłaty umówionej ceny.
Po wpłynięciu na specjalnie w tym celu prowadzony przez notariusza rachunek depozytowy kwoty depozytu notariusz sporządza odpowiedni protokół, w którym zainteresowane strony określają warunki, kiedy i komu rejent wypłaci wpłacone środki. Jeżeli do umowy sprzedaży nie dojdzie w ustalonym terminie, całość środków zostanie w całości zwrócona kupującemu.
W przypadku uzgodnionego przez strony umowy sposobu zapłaty ceny sprzedaży, poprzez depozyt notarialny, procedura wygląda następująco:
1) Strona kupująca (mając już uzgodniony w Kancelarii termin aktu) wpłaca cenę sprzedaży przelewem na rachunek depozytowy Kancelarii Notarialnej w terminie umożliwiającym zaksięgowanie jej na rachunku Kancelarii przed przystąpieniem do umowy.
2) Na umówiony termin w Kancelarii pojawiają się obie strony umowy.
3) Notariusz sprawdza, czy na rachunku depozytowym Kancelarii jest już zaksięgowana kwota depozytu.
4) Strona kupująca podpisuje protokół przyjęcia depozytu — przed przystąpieniem do umowy sprzedaży — w którym szczegółowo określone jest co i kiedy ma zrobić notariusz z pieniędzmi w depozycie. W tym protokole zazwyczaj jest zapis, że jeśli zostanie zawarta umowa sprzedaży w danym dniu do danej godziny, to notariusz depozyt przelewa na określony w tym protokole rachunek bankowy strony sprzedającej, a jeśli ta umowa sprzedaży nie zostanie zawarta w danym dniu i do określonej godziny, to notariusz przeleje zwrotnie całą wpłaconą do depozytu kwotę na rachunek bankowy, z którego została dokonana wpłata.
5) Jeśli umowa sprzedaży zaplanowana jest na godziny przedpołudniowe, i tak też zostanie zawarta, to przelew z depozytu przesyłany jest natychmiast, i zazwyczaj strona sprzedająca, zanim wyjdzie z Kancelarii, ma już na swoim rachunku widoczną cenę sprzedaży. Jeśli umowa jest zawierana w późniejszych godzinach, to z przyczyn technicznych taki przelew zostanie zaksięgowany dopiero w następnym dniu roboczym.
Numer rachunku depozytowego Kancelarii Notarialnej:
Kancelaria Notarialna Agnieszka Richter-Witosza, Dominik Sterc S.C
Ul. Legnicka 17/13
53-671 Wrocław
Numer rachunku DEPOZYTOWEGO: 95 1140 2004 0000 3702 7508 0998
Na dowodzie wpłaty proszę wpisać:
Depozyt – dotyczy zakupu przez ……………………lokalu mieszkalnego nr ………… we Wrocławiu przy ul. …………….